Saturday, October 11, 2008

October, 2008 Thawngpang Khawmhsut

Maung Aye Bangladesh a tlong

Kawlram cozah a pahnihnak lutlai a si mi Second Senior General Maung Aye le a hnu zulhtu minung 55 hna cu ram pahnih karlak i hawikomhnak karhternak dingah hmalak dingin October 8, 2008 ni ahkhan nithum caam in Bangladesh leiah an kal. Bangladesh lei kap in Tuluk-Kawlram-Bangladesh ram pathum hna i pehtlaihnak kong le ramri i a um mi Rohingya ralzam hna Kawlram lei rak kuatthan dingah ceikhannak ngeihpi dingin an kal. Amah pinah upa lutlai a si mi hna cu Secretary (1) Tihah Turah Tin Aung Myint, ralbawi lutlai a si mi Second Leutanant Col. Ye Myint le vuanci 7 nih an zulh hna. Bangladesh lei kap in an ram cozah ruahnak petu lutlai a si mi Dr. Fakhruddin Ahmed he biaruahtinak le ceihkhan tinak an ngeih hna. Hi an i ceihkhan mi hna chungah abiapit ngaimi hna cu Rohingya ralzam hna Kawlram kirtthan ding le rili chungah a chuak tawn mi buainak daihternak ding, kokek thil(tabawah dahngweh), Lam cohnak ding kong le ram pahnih karlak facang i zawrhnak kong hna a si. Hitin Kawlram uktu bawi Bangladesh a tlonak kongah Kawlcozah he aa ralkah mi, mi 30 hna cu Bangladesh khuapi Dhaka ah a um mi kawlram palai zungah duhlonak an rak langhter ve hna i, a tu lio Kawlram sining le thil umtu ning hna an aupi ve hna. Atu tan an ceihkhan mi hna cungah khuaruahhar thila simi cu Kawlram nih Bangladeh leiah kum khat ah Tones (10,0000) kuat ding le kawlram chung facang cinnak Lei hna cu Bangladesh nih contract in an i tlaih canglai i, an tuan cang lai tiin, Xinghua thanhca ah an tial. Kawlram cozah hi nikum September thla chungah kan ram abuai ni thawk khan Bangladesh he i hawikomhnak ser dingah ruahnak an rak ngeih cang mi a si. (Ref: AP)

Cozah duhlonak Catlap (100,000) renglo an phawt

Atu lio hi Rangoon le Mandalay khuapi i mipi an tam deuhnak hmun ah ralkap cozah duhlonak le dohkalhnak Catlap tampi in mino cheukhat nih an Lam lai ah mipi hmuh khawh dingin an phawt. Cu an Catlap cungah cun ralkap uknak a dih kum 2008, Democracy kan hmuhnak ding kum 2008, sifahnak in kan luat kum 2008, harnak khur chungin kan luatnak ding kum 2008 tiah an tial i an phawt. Rangoon khuachung ahcun Tlanglawng dinnak hmun le Bus station, singhngakchia tuition an kainak hmun le Hlei hna ah mipi char kho dingin an phawt dih hna i, Mandalay, Irrawaddy ramthen Ma-u-ping Sianghleirun, Zakhain ramkulh Taungkoh khuapi, Peku ramthen Taungngu le Pyi khua hna ah zapi hmuh dingin an phawt hna ti a si. Hneknaknak phun zakip um hmanh sehlaw ralkap uknak a doh mi mino an um peng rih ko ti hi a tu kan tuahsernak nih hin kan langhter mi a si tiah, “88 hrinsor thar mino bu (GW) i biachimnak nawl ngeitu Ko Moe Twe nih a chim.” 88 hrinsor hna le a dang bu chungtel tampi cu ralkap nih an tlaih cang i, hneksaknak zeitluk hmanh in tam seh, an duh mi paoh tlaih thluahmah ko hna seh moni timi cu a changtu ding a um lengmang mi a si. Minung lawng an tlaih khawh lai i, a pehzulh dingmi mino cu tlaih cawk kan si bal lai lo a ti. Kan ram luatnak Ral a doh cuahmah mi mino kan um peng ko ti hi ramchung mipi nih theih buin lungdongh lo tein hmailei ah fongchin usih tiin ‘hrinsor thar kumkhat tlinnak Ni’ ahhin mipi sinah kan in theihter hna tiah, “Ko Moe Twe nihcun a chim.” (Ref: RFA)

2008 kum chungah Nobel Laksawng a hmu mi hna

German ram mi Herald zur Hausen le France ram mi Sinoussi le Luc Montagnier hna cu kum 2008 Nobel laksawng peknak ah siilei thiamnak le thinlung le thluak riantuanning kawng kau(physiology) he pehtlaih in minung nunnak ahrawk kho mi tihnung rungrul thalo an hmuh khawh caah Nobel laksawng an pek hna. Zur Hausen nih Laksawng i cheuhnih cheukhat Sweden phaisa in million 10 (ting 100)(US dollar ting 14 le 20000) ahmuh lai. A dang pahnih hna nih cun, atang mi cu zat cio ve ve in an i then lai. Cu laksawng peknak kawng cu Sweden ram Karolinska Sianghleirun in a si. Zur Hausen, kum 72, cu cancer(khensar) a chuahter kho mi rungrul thalo "human papilloma viruses(HPV)" ti mi, abik in nupawl sin ah aum tawn mi cancer a chuahter tu rungrul ahmuh khawhnak ruang ah laksawng an pek mi cu a si. Mah cu tin a hmuh khawh mi nih cun, thathnemnak tampi a chuah ter khawh. Cu zawtnak i khamhnak vaccines sii tuahnak caah tampi thathnemnak a chuahpi ti a si. Zur Hausen cu 1936 ah achuak i siilei thiamnak ah professor a rak tuah. Cun Heidelberg ah a um mi German Cancer Research Center ah Chairman le scientific director a rak tuan. Montagni, kum 76, le Barre Sinoussi, kum 61, hna cu (HIV) rungrul an hmuh khawh ruang ah upatnak laksawng an pek mi cu a si. Mah ti an hmuh khawh mi nih hin, zawtnak thalo a ngei mi hna thlawpbulnak caah a herh mi tampi a bawmh khawh lai ti a si. Tuzarh chung ah, Nobel laksawng peknak ah hin, sii lei thiamnak hi a voikhatnak cem ah an pek hmasa leng mang mi laksawng a si. Mah khawh hin Physics lei Nobel laksawng cu America rammi Yoichiro Nambu le Japan rammi hna a si mi Makoto Kobayashi le Toshihide Maskawa hna cu 2008 Nobel Prize in Physics an pek hna. Chemistry le thiamnak caah Nobel laksawng cu cacawn nithum ni ah American US scientists le Japanese research a tuah mi hna nih an hmuh. An min cu Osamu Shimomura of Japan, le US rammi Martin Chalfie and Roger Tsienn hna an si. Catial thiam lei thiamnak caah cun, France ram mi catial thiam Jean-Marie Gustave Le Clezio timi pa an pek. Cacawn nili ni ah an pek. Daihnak le Chawlehthiamnak lei lakzawng cu hmaizarh nikhat ni ah an pek te hna lai ti a si. Acung lei kan langhter cang mi bangin HIV zawtnak a ngeih mi hna caah ruahchannak nganpi a um kho cang. (Ref: BBC)

Mipi duhthimnak an tuah lio Hmatpungtin(identy card)

Kawlram ralkap nih an tuahmi phunghram pi pawmpinak caah mipi duhthimnak hramhram in an tuahter lio i an hman mi cantlompal Hmantpungtin cu a tu lio hi Kachin state Waingmaw le Moemauh khua mi hna cu cozah nawl ngeitu hna nih an lakpiak than cang caah harnak an tong cuahmah lio a si. Hitin an lakpiak mi hna hi Hmatpung thar kan i tuahpiak hna lai tiin an lakpiak mi hna a si i, a tu lio hi khualtlong mi caah cun harnak an tong liopi a si. Atu bantuk in Hmatpungtin an lakpiak hna hnu ahhin khualtlong mi hna an check tawn nak gate hna cu Hmatpungtin loin kal kho tilo dingin an phih dih cang. (Ref: RFA)

Nobel Peace Prize (daihnak a sertu) laksawng a hmutu

Kum 2008 "deihnak a sertu" Nobel Peace laksawng cu Martti Ahtisaari nih a co. A nih hi tangcheu cachim arak si i, daihnak a sertu ah aa chuah. Kum 71 a si cang i 9-10-2008 ni ah khan Nobel Peace laksawng cu an pek. Kawlram luatnak caah aa zuam cuahmah mi Daw Aung San Sugyi an rak pek mi bantuk kha a si. A nih hi UN lutlai (administration and management) rian 1987-1991 kum tiang a rak tuan i 1990 kum ah Nambia ram zalennak a hmuh khawh nak tiang rian a rak tuan kho mi a si. Kum 2005 ah hin, kum 30 chung ral aa do cang mi Aceh ralhrang pawl le Indonesian cozah karlak ah remnak aum khawhnak ding ah Finland ram ah biaruahnak a rak tuahpi hna i cu zawng cu Helsinki khua ah hnatlak minthutnak an rak ngei i tlam a rak tling. Kum 2007 kum ah Iraq ram ah aum mi Sunni le Shiite muslim hna an i remnak ding caah lam a rak sial pi hna i hnatlaknak a rak ngeih ter khawh hna. A nih hi Bosnia-Herzegovina rian tuan tu hna caah vawlei cung hmun khip daihnak conference "International Peace conference" caah Yugoslavia ram ah 1992-1993 tiang Chiarman a rak tuan i, UN Secretary-General ai awh in Yugoslavia ram caah palai 1993 ah a rak tuan. Cu ticun Yugoslav ram ah remnak daihnak umnak ding caah heh tiah arak tuan mi a si. 1991-1994 kum tiang Finling ram ah Foreign Ministry ah a rak tuah i, an ram ah kumruk chung tuanding ah an thim. Mah khawh cun Helsinki khua ah ramkip buainak bawmhchanh ding caah zung pakhat a dirh. Tuthla chung ah hin UNESCO nih ramkip daihnak sertu tiah laksawng pakhat an rak pekbal cang. (Ref: CHRON)

A bawi pahnih a that hna hnuah a mah a thi ve

October 4, 2008 ni ahkhan Rangoon ramthen Taihkyi myone ah hram a bunh mi Ke rang ralkap-Khahmahyah Battalion (707) chungah a um mi ralkap pa te cu a cunglei ralbawi pawl sinah a lungtlinlonak a um caah pahnih a that hna. Mah pa hi ralkap sawhsawh a si rih i, a min ah Kyaw Maung Shwe ti a si. Acunglei bawi pahnih a that hna hnu-ah Motor Cycle in tlik aa timh lio ah ralkap nih an bawh hna i tlakrawh tuahnak hmun ah an i kap hnu-ah amah hi a thi ve. Hi an i kap nak ahhin Ke rang ralkap (Khahmahyah) Battalion (6) i Bohmu pakhat le a dang ralkap sawhsawh pakhat fak ngaiin hma an pu hna i, a mah Kyaw Shwe Maung hi zenthong pasarih hma in a thi ve. Amah Kyaw Maung Shwe hi Zakhain(Arakan) miphun a si i, a zam lio ahhin meithal MA-1 pakhat le 9mm Pistol pakhat, kut bomb pakhat le zenthong 190 hna a zampi ti a si. Hitin an i thahnak kong hi fiangin an chim rih lo na-in an mah pumpak miphun sersetnak bia ruangah a si tiin thawngpang a leng. (Ref: Narinjara)

No comments: